Osobowość borderline — w jaki sposób ją zdiagnozować i jak przebiega leczenie?

Osobowość borderline to zaburzenie, którego cechy charakterystyczne są trudne do jednoznacznego określenia. Osoby borykające się z tym problemem najczęściej wykazują cechy pomiędzy zaburzeniami neurotycznymi a psychotycznymi. Jeszcze do niedawna leczenie osobowości granicznej było bardzo utrudnione. Pacjenci nie wykazywali bowiem jednego, stałego zestawu zachowań, które mogłyby umożliwić postawienie właściwej diagnozy.

Co oznacza określenie „osobowość borderline”?

Osobowość borderline to zaburzenie, które łączy w sobie pewne cechy neurotyczne oraz psychotyczne. Znajduje się na granicy pomiędzy tymi dwoma rodzajami. Nie mówi się tutaj raczej o chorobie lub schorzeniu, ponieważ jest to zbiór cech jednostkowych. Stosując taką terminologię można by błędnie sugerować, że cały charakter jest zły.

Jakie są cechy charakterystyczne osobowości borderline?

Pacjent, u którego zdiagnozowano osobowość borderline posiada pewne zaburzenia poznawcze, które wpływają na jego ocenę otoczenia. Jednocześnie może być uznany za osobę, która jest niestabilna emocjonalnie. Występują w tym przypadku liczne zmiany nastroju, pomiędzy którymi nie ma stanów przejściowych. I tak można obserwować stany pełnego oddania i zafascynowania innymi na przemian z ogromną nienawiścią w kierunku tych samych osób.

Silne reakcje organizmu pacjenta na stres

Inną cechą charakterystyczną pacjentów z osobowością borderline jest silne reagowanie organizmu na stres lub inne czynniki. Wówczas obserwujemy kołatanie serca, odczuwanie niepokoju, duszność i suchość w ustach. Wymienione objawy mogą pojawiać się również jako elementy, które nie są w żaden sposób powiązane z czynnikami zewnętrznymi.

Zmienne, intensywne uczucia względem innych osób u pacjentów z osobowością borderline

Warto tutaj również wspomnieć, że osoby z zaburzeniami osobowości borderline bardzo często żywią mocne uczucia względem osób w ich otoczeniu. Najczęściej występuje problem z określeniem emocji pośrednich, a pojawiają się jedynie te skrajne, jak ogromne oddanie i miłość, które w prosty sposób mogą przejść w nienawiść. Pacjenci obawiają się odrzucenia i odczuwają mocny strach z tym związany, dlatego przywiązują się do osób, które okazują im życzliwość.

Jakie cechy można zauważyć u osób z osobowością borderline?

Zaburzenia osobowości borderline są trudne do zdiagnozowania. Wynika to ze złożoności problemu oraz nakładających się na siebie, występujących często naprzemiennie objawów. Należą do nich między innymi:

• odczuwanie silnych, często skrajnych emocji;
• częste zmiany nastroju, wywoływane nawet drobnymi zmianami w otoczeniu;
• zaburzenie tożsamości;
• obniżony nastrój;
• myślenie autodestrukcyjne;
• brak umiejętności budowania stabilnych relacji międzyludzkich;
• impulsywność;
• tendencja do zachowań zaczepnych;
• ryzykowne zachowania;
• próby samobójcze.

Bardzo istotne jest to, żeby odpowiednio wcześnie zwrócić uwagę na zaburzenia osobowości. Jeżeli zostaną one zignorowane, może dojść do ich pogłębienia, a w konsekwencji niebezpiecznych zachowań ze strony pacjenta.

Jakie czynniki wpływają na występowanie zaburzeń osobowości typu borderline?

Czynniki, które mogą podwyższać ryzyko występowania zaburzeń osobowości borderline nie są jeszcze dobrze poznane. Jednak jest ich pewna grupa, która została sklasyfikowana jako elementy, które mogą wpływać na pacjentów. Są to:

• czynniki genetyczne — jeżeli w rodzinie występowało zaburzenie osobowości borderline, istnieje ryzyko, że pojawi się ono w kolejnych pokoleniach;
• czynniki neurologiczne, m.in. zaburzenia struktury mózgu czy działania neuroprzekaźników;
• czynniki poznawcze;
• czynniki rodzinne — niewystarczająca opieka i uwaga ze strony rodziców, liczne konflikty w rodzinie;
• czynniki psychiczne, m.in. przebyte traumy lub doświadczenie przemocy czy porzucenia;
• czynniki społeczne, w tym relacje międzyludzkie.

Te elementy zwiększają ryzyko wystąpienia zaburzeń osobowości borderline. Nie oznacza to jednak, że osoby, które doświadczają traumy na pewno dotknie ten problem. Jeżeli otrzymają odpowiednią opiekę terapeutyczną, z pewnością będzie to bardzo pomocne.

W jaki sposób przebiega leczenie pacjentów z osobowością borderline?

Osoby z osobowością borderline wymagają specjalistycznej opieki terapeutycznej. Ich zachowania mogą bezpośrednio wpływać na ich bezpieczeństwo i być niezwykle ryzykowne. Dlatego ważne jest, żeby odpowiednio wcześnie rozpocząć diagnozę, a następnie wdrożyć odpowiednią opiekę nad pacjentem.

Współpraca na płaszczyźnie leczenia psychoterapeutycznego oraz farmakologicznego

W przypadku osobowości borderline wprowadzane są zarówno środki psychoterapeutyczne jak i farmakologiczne. Leczenie prowadzone jest na dwóch płaszczyznach. Podczas terapii pacjent wraz ze specjalistą dociera do źródeł swoich problemów i stara się znaleźć prawidłowe wzorce zachowań. Leczenie psychiatryczne natomiast ma za zadanie wyciszyć epizody nerwicowe oraz znaczne wahania nastrojów pacjentów.

Osoby z zaburzeniami osobowości borderline mają znaczne skłonności do uzależnień od środków psychoaktywnych. Dlatego podczas ich leczenia nie sięga się po składniki, które mogłyby wywołać podobne reakcje. Zdarza się, że podczas trwania terapii pojawia się konieczność zmiany leków na inne, o lepszym działaniu w tym konkretnym przypadku.

Nurt psychoanalityczny jako jeden z najbardziej skutecznych podczas leczenia

Najbardziej skutecznym nurtem psychoterapeutycznym, który umożliwia poprawę stanu osób z zaburzeniami borderline jest psychodynamiczny. Skupia się on na analizie wszystkich elementów, które wpływają na obecną sytuację pacjenta.

Podczas sesji terapeuta analizuje wszystko, co mówi pacjent. Skupia się również na przeniesieniu, które można obserwować podczas psychoterapii w tym nurcie. Jest to bardzo pomocne podczas szukaniu odpowiedniej drogi do poprawy zdrowia osoby, która udaje się do specjalisty.

Czy rodziny pacjentów z osobowością borderline powinny również uczestniczyć w terapii?

Bliski kontakt z osobami z zaburzeniami borderline ma wpływ na całą rodzinę. Szczególnie dotkliwe mogą być skrajne, mocne uczucia, jakie się pojawiają oraz samookaleczenia pacjenta. Jednak jednocześnie rodzina stanowi kluczowy element w procesie terapeutycznym. Jeżeli pacjent ma wsparcie osób najbliższych, znacznie szybciej dochodzi do siebie.

Dlatego jest wskazane, żeby osoby, których bliscy mają osobowość borderline również poddali się psychoterapii. Podczas sesji skupiają się na swoim samopoczuciu oraz obserwacji własnych uczuć i myśli. W ten sposób zachowania destrukcyjne bliskich członków rodziny mają mniejszy wpływ na ich funkcjonowanie.

Niezwykle istotne jest, żeby osoba z zaburzeniami osobowości borderline mogła możliwie najwcześniej skorzystać z procesu terapeutycznego. W ten sposób w znacznym stopniu można złagodzić objawy i opanować pewne schematy, które umożliwiają prawidłowe i komfortowe funkcjonowanie.